“Barış Ağabey Seni Hiç Unutmayacağız”
BARIŞ MANÇO
Yılların eskitemediği sanatçılardan birisidir sevgili Barış Manço. Tanıdıkça daha çok sevecek, sanatçı nasıl olur daha iyi anlayacaksınız.
Ne iş yapıyordu:
Türk aranjör, şarkıcı, besteci, söz yazarı, televizyon programı yapımcısı ve sunucusu, köşe yazarı ve kültür elçisidir.
Türkiye’de rock müziğin öncülerinden, Anadolu rock türünün kurucularındandır.
Bestelediği 200’ün üzerindeki şarkısı, kendisine on iki altın ve bir platin albüm ve kaset ödülü kazandırmıştır.
Şarkıları bakın kaç dilde söylenmiş:
Arapça, Bulgarca, Felemenkçe, Almanca, Fransızca, İbranice, İngilizce, Japonca ve Yunanca…
Hazırladığı televizyon programları sayesinde dünyanın pek çok ülkesine gitmiş, bu nedenle “Barış Çelebi” olarak tanınmıştır.
1991’de “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı” ünvanına layık görülmüştür.
KISACA HAYATI:
Devlet konservatuvarı klasik Türk sanat müziği hocası, sanatçısı ve yazar Rikkat Uyanık ve İsmail Hakkı Manço çiftinin ikinci çocuğu olan Mehmet Barış Manço, 2 Ocak 1943 tarihinde Üsküdar’daki Zeynep Kâmil Hastanesi’nde doğdu. 2. Dünya Savaşı yıllarında doğduğu ve daha önce doğan ‘Tosun Yusuf’ isimli kardeşinin ölümünden dolayı da ailesi “Tosun Yusuf Mehmet Barış” adını verdi.
1954’te Galatasaray Lisesi ortaokul giriş sınavına girmeden önce, ismi Mehmet Barış Manço olarak değiştirildi.
Dört çocuklu ailesinde Savaş, İnci ve Oktay adlarında üç de kardeşi vardı.
Baba tarafı ‘Karamanoğlu’ Türklerindendir, İstanbul’un Fethi’nden sonra Konya’dan Selanik’e göç etmiş ve savaş yıllarındaki zorluklar nedeniyle 1. Dünya Savaşı sırasında İstanbul’a gelmişlerdir.
Annesi Rikkat Uyanık Adana, Kozan doğumludur ve Barış, çocukluğunun üç senesini burada geçirmiştir.
Üç yaşındayken anne ve babasının ayrılığından sonra Barış Manço, babası ile birlikte yaşamaya başladı. Babasıyla birlikte sık sık ev değiştirdi ve Cihangir’de, Üsküdar’da, Kadıköy’de ve kısa bir süre için Ankara’da yaşadı.
4 Mayıs 1959’da babasının ölümü üzerine Galatasaray Lisesi’nden ayrılarak, Şişli Terakki Lisesi’nde eğitimini tamamlayan Manço, yüksek öğrenimini Belçika Kraliyet Akademisinde, “resim-grafik-iç mimari” alanında tamamladı ve okulunu birincilik ile bitirdi.
1957’de amatör olarak müzikle ilgilenmeye başladı.
Galatasaray Lisesi’ndeki arkadaşları ile birlikte Kafadarlar ve Harmoniler gruplarını kurdu.
Bir süre Fransa’da kalarak müzikle ilgilendi. Plak çalışmalarına, konserlere, ve radyo programlarına katıldı. Fransızcasının yetersiz görülmesi üzerine buradan ayrıldı.
1967’de Hollanda’da geçirdiği bir trafik kazası yüzünden üst dudağında bir yarık oluştu ve bıyık bırakmaya başladı.
1967 yılının yaz aylarında Les Mistigris grubu ile Türkiye’ye gelen Manço, Les Mistigris ile bir EP piyasaya sürdü. Bu EP’de sonradan “Kol Düğmeleri” olarak bilinecek olan ve Manço’nun ilk Türkçe bestesi “Bizim Gibi”nin yanı sıra Big Boss Man, Seher Vakti, Good Golly Miss Molly adlı şarkıları yer alıyordu.
Türkiye’deki ilk saykodelik (imge gördüren) rock şarkıları Manço ve Les Mistigris grubuna aittir.
Barış Manço Les Mistigris ile ayrıldıktan sonra 1968 başında Kaygısızlar grubu ile çalışmaya başladı. Grup genç gitaristler Mazhar Alanson, Fuat Güner, baterist Ali Serdar ve bas gitarist Mithat Danışan’dan oluşuyordu.
Barış Manço’nun Sayan’dan çıkardığı ilk plakta “Bizim Gibi” adlı şarkı “Kol Düğmeleri” olarak yeniden kaydedildi.
Saykodelik tınıların içerisine serpiştirdiği doğu müziğiyle kendine özgü bir Doğu-Batı ezgisi oluşturdu.
Barış Manço’nun Kaygısızlar ile yaptığı 45’liklerden Ağlama Değmez Hayat 1969 yılında 50.000’in üstünde satış yaparak Manço’ya ilk altın plağını kazandırdı.
1970 yılının Kasım ayında, o güne kadar Batı enstrümanlarını kullanan Manço, Dağlar Dağlar’ı yayınladı. Barış Manço’nun gitarı ve Kemençe sanatçısı Cüneyd Orhon’un kemençesi ile kaydedilen şarkı, Barış Manço’nun sadece rock ile sınırlı kalmayan kendi müzik tarzının başlangıcıdır. 700.000’den fazla satan Dağlar Dağlar plağı Manço’ya kariyerindeki tek Platin Plak Ödülü’nü kazandırdı. Sayan Plak tarafından verilen ödülü sinema oyuncusu Öztürk Serengil, İstanbul Fitaş sinemasında Manço’nun bir konseri sırasında takdim etti.
1971 yılında, 1969 Türkiye Güzellik Kraliçesi Azra Balkan ile nişanlandı. Nişan, 1972’nin Mayıs ayında ayrılmalarıyla sonuçlandı.
1972 yılı Şubat ayında, adını İstanbul’dan Güneydoğu’ya giden trenden alan Kurtalan Ekspres’i kurdu. Grupta; Manço, Engin Yörükoğlu, Celal Güven, Özkan Uğur, Nur Moray ve Ohannes Kemer bulunuyordu.
1975’te tanıştığı Lale Çağlar ile 18 Temmuz 1978 tarihinde evlendi.
19 Mayıs 1981’de Barış ve Lale Manço çiftinin ilk çocukları Doğukan Hazar Manço, Belçika’nın Liège şehrinde doğdu.
1983 Eurovision Şarkı Yarışması’nın TRT tarafından yapılan Türkiye elemelerine Kazma adlı şarkısıyla katıldı.
24 Temmuz 1984’te ikinci oğlu Batıkan Zorbey Manço’nun doğumu ile ikinci kez baba olma sevincini yaşadı.
1988’de Barış Manço’yu başta çocukların olmak üzere herkesin sevgilisi yapan “7’den 77’ye” programı başladı. TRT’de yayınlanan bu programda TV ekibi 150’den fazla ülkeye gidip, oraları seyircilere tanıttı. “Adam Olacak Çocuk” ile de çocuklara öğütler verip, onlara yeteneklerini sergileme fırsatı vererek dönemin en başarılı televizyon yüzü oldu.
“Barış Manço ile 7’den 77’ye”, adından da anlaşılabileceği gibi tüm yaş gruplarına hitap ediyor ve kendi içerisinde özel bölümlerden oluşuyordu.
“Adam Olacak Çocuk” ile çocuklara,
“İkinci Kahvaltı” ile büyüklerimize ve yaşlılara,
“Dönence” ve “Dere Tepe Türkiye” ile yetişkinlere
dolayısıyla herkese hitap ediyordu.
1990 yılında Ertuğrul Fırkateyni’nin Japonya’ya gelişinin 100. yılı nedeniyle düzenlenen “Türk-Japon dostluğu” etkinlikleri kapsamında Japonya’ya gitti ve Japonya’daki ilk konserini verdi. Bu konseri Japon Veliaht Prensi de izledi. 1991’de Japonya’ya tekrar gitti ve Tokyo Soka Üniversitesi İkeda Salonu’nda konser verdi. Konser sırasında Manço’yla birlikte Soka Üniversitesi rektörü ve Soka Vakfı başkanı Daisaku İkeda’nın ellerinde bayraklarla Kara Sevda şarkısını söylemesi ve salonun coşkulu görüntüsü, Türkiye’de de konserin ilgi görmesini sağladı.
5 Şubat 1992 tarihinde annesi Rikkat Uyanık (Manço, Kocataş) hayatını kaybetti ve Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.
Japonya’dan konser teklifi gelmesi üzerine, 1995’te Japonya’da çok başarılı bir turneye çıktı. 1996’da bu konserin albümü Live İn Japan yayınlandı.
Manço’nun 12 Stüdyo, 1 konser, 7 derleme albümü ile 31 adet single eseri vardır.
İlk video klibini 1973’te Hey Koca Topçu parçası için çekti. Bu klipte Kurtalan Ekspres müzik grubu üyeleri Yeniçeri ve Mehter kıyafetleriyle, Barış Manço ise Mülâzim-i Evvel Barış Efendi olarak asker giysileriyle göründü.
Türkiye’de 1950’li yıllarda Erkin Koray ile başlayan, Cem Karaca, Moğollar gibi isimlerle devam eden rock müziğin kurucu isimleri arasındadır. Özellikle 1960’lı yıllar, Türkiye’de yeni arayışların olduğu bir dönemdir. Farklı müzik türlerinin birleşimiyle oluşan bu yeni müzik türü, Türk Sanat Müziği, Türk halk müziği gibi geleneksel müziklerden beslenerek Anadolu Rock veya Anadolu Pop’u oluşturur. Manço da bu dönemde bazı halk türkülerini ve Klasik Türk Müziği parçalarını rock müziğe kazandırarak farklı müzik türleri arasında iletişim kurmaya çalışır.
Anadolu pop müziğinde önemli bir yere sahip olacak olan Moğollar ve 1970’li yılların başında kurulan Kurtalan Ekspres’te de özgün müzik tarzına devam eder. Elektronik altyapısı ve müzikal kalitesiyle 2023 albümü, bas gitar’ın kullanımı bakımından Dönence ve Gül Pembe parçaları Kurtalan Ekspres’in öne çıkan çalışmalarıdır.
1988 yılının Ekim ayında TRT 1’de çocuk ve aileye yönelik bir eğitim kültür ve eğlence programı olarak başlayan 7’den 77’ye adlı televizyon programı, 1998 yılının Haziran ayında 378. kez ekrana gelerek Türk televizyonculuğunda ulaşılması zor bir rekoru kırdı.
‘Ekvatordan Kutuplara’ isimli programında ekibiyle birlikte beş kıtada 100’den fazla değişik yöreye giderek 600.000 km.’ye yakın yol katetti.
Ayrıca ‘4 × 21 Doludizgin’ adında bir söz gösterisi -tolkşov- programının yapımcılığını yaptı.
1975 yapımı Baba Bizi Eversene, sanatçının tek sinema filmidir. Barış Manço, bu filmde başrol oynamış ve filmin müziklerini Kurtalan Ekspres ile beraber yapmışlardır.
Sinan Çetin’in yönettiği 1985 yılı yapımı 14 Numara adlı filmin müziklerini yine Kurtalan Ekspres’le, 1982 yılı yapımı Çiçek Abbas filminin müziklerini de Cahit Berkay’la beraber yaptı.
1963 yılında Yeni Sabah gazetesinde “Sami Sibemol” takma adıyla müzik içerikli yazılar yazdı.
1993 yılında Milliyet Gazetesi’nde Oku Bakiim başlığıyla konularını günlük hayattan alan köşe yazıları yazmaya başladı ve 1995 yılına kadar yazmaya devam etti.
1998 yılında turizm sektörüne girerek Muğla’nın Bodrum ilçesi Akyarlar mahallesinde Club Manço adında devre tatil ve otelden oluşan 600 kişi kapasiteli bir tatil mahallesi açtı.
“Ölüm yaşam uykusundan uyanmaktır.”
31 Ocak 1999 gece saat 23:30 civarında İstanbul’un Moda semtindeki evinde kalp krizi geçirdi ve kaldırıldığı Siyami Ersek Göğüs-Kalp-Damar Cerrahisi Hastanesi’nde aynı gece saat 01:30’da yaşamını yitirdi.
Daha önce 1983 yılında bir kalp spazmı geçirmişti.
1991 yılında devlet sanatçısı unvanı aldığından dolayı cenazesi için devlet töreni düzenlendi. Bu töreni birçok televizyon kanalı canlı olarak kesintisiz yayınladı. Bazı özel kanallar da Manço Köşk’ten sevenlerinin düşüncelerini ve Barış Manço ile sağlığında yapılmış röportajları gün boyunca aralıksız paylaştı.
3 Şubat 1999 tarihinde üzerinde Galatasaray bayrağı da bulunan Türk bayrağına sarılı naaşı Atatürk Kültür Merkezi’ne getirilerek tören düzenlendi, ardından Levent Camisi’nde cenaze namazı kılındı ve Kanlıca’daki Mihrimah Sultan Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Mezarına “Gesi Bağları” yorumundan ötürü Kayseri’nin Gesi beldesinden getirilen toprak da kondu.
“Ayrıca sanatçı olduğumu da iddia etmiyorum. Ben öldükten sonra torunlarım ansiklopedilerde Barış Manço’yu “sanatçı” diye okurlarsa, galiba sanatçı olduğum da tescil edilmiş olacak. Geleceğe ne bıraktığınız önemli. Yoksa insan yaşarken kendi kendine “Ben sanatçıyım” dememeli.“
Barış Manço ölmeden önce müzik hayatının 40 yılını anlatan 40. yıl şarkısını bestelemiş ancak sözlerini yazamamıştır. Bu şarkının da bulunduğu Mançoloji 1999 yılında yayımlandı ve 2,6 milyon satarak o yılın en çok satan albümü oldu.
Daha sonra 2002 yılında Yüreğimdeki Barış Şarkıları adında bir anma albümü yayımlandı.
1999 yılında verdiği bir röportajda;
“Daha huzurlu bir ortam istiyorum.”
Demiş, bu röportajdan kısa bir süre sonra ölmüştür.
Manço’nun vefatının ardından yayımlanmayan bazı şarkıları yayınlanmıştır. En son yayımlanan şarkı 2020 itibarıyla yayımlanan “Dön Desem Döner Misin” adlı şarkısıdır.
Türkiye’de temel eğitimin beş yıldan sekiz yıla çıkarılmasına destek olmak amacıyla eşi Lale Manço ile birlikte İstanbul’un Tuzla ilçesinde bir okul yaptırdı. 1997 yılında inşasına başlanan 30 sınıflık Tuzla Barış Manço İlköğretim Okulu, sanatçının ölmesi üzerine yarım kaldı. İl özel idaresi tarafından tamamlanan okul 2000 yılında eğitime başladı.
En çok bilinen şarkılarından Gülpembe, Manço 13 yaşındayken ölen babaannesinin ismidir.
Gittiği ülkelerden topladığı 310 adetlik fotoğraf makinesi koleksiyonu bulunmaktaydı. Bu koleksiyonunu ölmeden önce Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin Cağaloğlu’nda bulunan Basın Müzesi’ne bağışlamıştır.
1962 yılından itibaren gazete ve dergi belgeliği tutmaya başladı. Biriktirdiği sayfaların oluşturduğu cilt sayısı 60’tır.
Barış Manço, mezunu olduğu Galatasaray Lisesi’nin spor takımı Galatasaray taraftarıdır.
2015 yılında gösterime giren Ali Baba ve 7 Cüceler isimli filmde, anısına şarkıları çalınmış ve bir karaktere “Boris Mancov” adı verilmiştir.
İETT, 6 Şubat 2015’te Kadıköy’de bulunan Barış Manço durağını “vefa durakları” kapsamında düzenlemiştir.
Ağabeyi, Savaş Manço 2020 yılında pankreas kanserinden ölmüştür.
Söylenecek o kadar çok şey var ki…
Şarkılarıyla çocukları, gençleri, sevdalıları, mutlulukları, ayrılıkları, doğayı, kültürü, tüm ögeleriyle yaşatmıştır. Herkesin duygularına tercüman olmuş, dokunduğu yüreklerde yaşamaya devam etmektedir.
Mesut Hekimhan
Eğitimci Yazar
mesuthan@gmail.com
